Του Γιώργου Δημαρά*

Το άρθρο δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα "Αυγή" στις 4.3.2016

Η σοφή λαϊκή ρήση λέει «δεν μπορείς να έχεις και τον σκύλο χορτάτο και την πίτα ακέραια». Αυτό σημαίνει ότι είτε θα μειωθεί η συνταξιοδοτική δαπάνη είτε θα αυξηθούν οι εισφορές και οι φόροι. Μπορεί βέβαια να γίνει συνδυασμός και των δύο, το θέμα όμως είναι να προσδιοριστεί το άριστο μέτρο.

Το βασικό ερώτημα σε σχέση με το σχέδιο για το νέο ασφαλιστικό είναι: Γιατί συσπείρωσε όλες τις κοινωνικές τάξεις αρνητικά εναντίον του;

Ο ελληνικός λαός έχει δείξει την ανοχή του στη νέα κυβέρνηση, δημιουργείται συνεπώς η απορία: Γιατί να υπάρχουν τόσες αντιδράσεις; Είναι, άραγε, θέμα έλλειψης καλής και πλήρους ενημέρωσης ή μήπως οι προτάσεις είναι ανεφάρμοστες και άδικες;

Η άποψή μου είναι ότι συμβαίνουν και τα δύο, αυτό όμως που κυρίως μας ενδιαφέρει είναι η ορθότητα των προτάσεων με βάση τα οικονομικά και κοινωνικά δεδομένα της πατρίδας μας, ώστε τα βάρη να κατανέμονται με διαγενεακά και κοινωνικά δίκαιο τρόπο και να διασφαλίζεται η κοινωνική συναίνεση.

Η συνολική δαπάνη για το ασφαλιστικό σύστημα δεν είναι ανεξάρτητη από την κατάσταση της οικονομίας της χώρας και το παραγόμενο εθνικό προϊόν. Δηλαδή, ένα φτωχό κράτος δεν μπορεί να έχει πλούσιους συνταξιούχους.

Το ασφαλιστικό θα επηρεάσει την οικονομία, πιθανόν και άλλους τομείς, όπως την εκπαίδευση, την υγειονομική περίθαλψη, την εθνική άμυνα κ.λπ. Εάν η δαπάνη του ασφαλιστικού συστήματος υπερβεί τα ανεκτά όρια ως ποσοστό του ΑΕΠ, θα λειτουργήσει σε βάρος της οικονομίας εν γένει και ταυτόχρονα θα έχει ως συνέπεια να μην μπορούν να τροφοδοτηθούν άλλες πολύ σημαντικές λειτουργίες του κράτους.

Το ασφαλιστικό σύστημα κοστίζει στην Ελλάδα περίπου το 17% του ΑΕΠ, όταν ο αντίστοιχος μέσος όρος στην Ευρώπη είναι 11,8%. Η κατάσταση της οικονομίας δεν μπορεί να συντηρήσει ένα τόσο δαπανηρό σύστημα χωρίς ριζικές αλλαγές. Η δέσμευση από το Γ' Μνημόνιο προβλέπειεξοικονόμηση 1,25% του ΑΕΠ, που σημαίνει μείωση της δαπάνης κατά 2,2 δισ. ευρώ και, σε ποσοστό, μείωση από το 17% του ΑΕΠ στο 15,75% του ΑΕΠ. Η Αριστερά έχει καθήκον, με σύνεση, λογική και αίσθημα δικαιοσύνης, να αντιμετωπίσει το ασφαλιστικό σύστημα στην παρούσα κρίση.

Δεν είναι πολιτική δικαίου, σε μία κατεστραμμένη οικονομία με εξαθλιωμένα μεγάλα στρώματα του λαού, να επιμένεις να διατηρείς πολύ μεγάλες συντάξεις συγκριτικά με τις συντάξεις εργατών και ιδιωτικών υπαλλήλων. Η μείωση της συνταξιοδοτικής δαπάνης στις συγκεκριμένες συνθήκες αποτελεί ανάγκη και πρέπει να είναι δική μας επιλογή, ακόμα και αν δεν επιμείνουν οι "θεσμοί".

Τα χρήματα για την πληρωμή αυτών των συντάξεων, με τα δεδομένα της οικονομικής κατάστασης των ταμείων και την μη ύπαρξη αποθεματικών, θα τα πληρώνουν με εισφορές οι σημερινοί, κυρίως, χαμηλόμισθοι εργαζόμενοι ή θα αυξηθούν οι εισφορές των μικρομεσαίων αγροτών και επαγγελματιών, οι περισσότεροι εκ των οποίων βρίσκονται σε κατάσταση απελπισίας.

Απαιτείται πολιτικό θάρρος για να παρθεί μια ξεκάθαρη θέση που με δίκαιο τρόπο θα προχωρήσει σε μείωση των μεγάλων συντάξεων με προοδευτικούς συντελεστές, ώστε η μείωση αυτή να είναι ομαλώς αυξανόμενη και να μην δημιουργεί σοκ σε εκείνους που θα την υποστούν. Αυτή η μείωση σε συνδυασμό με άλλα μέτρα θα εξασφαλίσει τις μικρές και μεσαίες συντάξεις.

Είναι στις αρχές της Αριστεράς το κλείσιμο της "ψαλίδας" μεταξύ μικρών και πολύ μεγάλων συντάξεων. Είναι λογική και δίκαιη η μεταφορά πόρων από τις μεγάλες συντάξεις στη νέα γενιά, με τρόπο που θα βοηθήσει την ένταξη των νέων σε μια δημιουργική παραγωγική διαδικασία. Προτεραιότητα σήμερα είναι η με κάθε τρόπο ενίσχυση των νέων, για να βγουν από την απελπισία της ανεργίας και να πάρουν μέρος στην παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας.

Βιώσιμο ασφαλιστικό σε βιώσιμη οικονομία και κοινωνία

Θα πρέπει να κατανοήσουμε ότι δεν υπάρχει λύση χωρίς θυσίες και χωρίς αλλαγή παραγωγικού και καταναλωτικού μοντέλου που θα οδηγήσει σε μια βιώσιμη οικονομία και κοινωνία. Η λογική της υπεράσπισης των "θεμελιωμένων" δικαιωμάτων και των συντεχνιακών κεκτημένων που κυριάρχησε στον πολιτικό λόγο τα προηγούμενα χρόνια δεν μπορεί να ικανοποιηθεί με τα σημερινά δεδομένα της οικονομικής κατάστασης της Ελλάδας.

Το σχέδιο Κατρούγκαλου, πέραν της εξοικονόμησης που έγινε μέσω ενός συγκρατημένου περιορισμού των πρόωρων συντάξεων, προσπαθεί να καλύψει το κενό με υπέρογκες αυξήσεις εισφορών που προκαλούν αρνητικό σοκ στους αγρότες, τους σημερινούς εργαζόμενους, τους ελεύθερους επαγγελματίες και άλλες κατηγορίες παραγωγικών τάξεων.

1. Διατηρεί τη μεγάλη διαφορά, "το άνοιγμα της ψαλίδας", μεταξύ των μικρών συντάξεων των συνταξιούχων εργατών και τεχνιτών με τους προνομιούχους συνταξιούχους που συνεχίζουν να έχουν πολλές και μεγάλες συντάξεις.

2. Για να μην πειράξει τις πολύ μεγάλες συντάξεις, οδηγείται σε ανεφάρμοστες προτάσεις:

* Αυξάνει την εισφορά και του πιο φτωχού αγρότη, που σήμερα είναι στις τρειςχαμηλές κλάσεις (753- 851- 954 ευρώ αντίστοιχα), σε 1.544 ευρώ μέχρι το έτος 2019 (με τις νέες προτάσεις διαμορφώνεται σε 1.316 ευρώ).

* Αυξάνει την εισφορά και του πιο κακοπληρωμένου εργαζόμενου οριζόντια κατά 0,5%.

* Επιβαρύνει τις επόμενες γενιές (διαγενεακή αδικία), που ήδη έχουν χρεωθεί με ένα δυσβάσταχτο δημόσιο χρέος και ένα πολύ επιβαρυμένο και δυσμενές οικονομικό και φυσικό περιβάλλον. Μην ξεχνάμε ότι τις καταβαλλόμενες συντάξεις τις καταβάλλουν όσοι εργάζονται σήμερα. Τα αποθεματικά των ταμείων, με την εγκληματική πολιτική που έκαναν οι προηγούμενες κυβερνήσεις και εμείς οι πολίτες ανεχθήκαμε, δεν υπάρχουν πλέον (τα υπάρχοντα αποθεματικά είναι τόσο λίγα που καλύπτουν μόλις μερικούς μήνες).

* Αυξάνει τις εισφορές στους αγρότες, κόντρα στη λογική της ενίσχυσης της αγροτικής παραγωγής, της ενδυνάμωσης της περιφέρειας και των τοπικών οικονομιών.

Το ασφαλιστικό όπως και το φορολογικό σύστημα πρέπει να εντάσσονται σε μια γενική πολιτική βιωσιμότητας της οικονομίας, της κοινωνίας και της προστασίας της φύσης. Tα συστήματα αυτά πρέπει να διέπονται από κανόνες δικαιοσύνης και ορθολογικότητας, με την έννοια ότι πρέπει να ανταποκρίνονται στις πραγματικές συνθήκες και στη δυναμική της εξέλιξης της οικονομίας.

* Στον πίνακα περιλαμβάνονται στοιχεία που αφορούν το μηνιαίο και ετήσιο συνταξιοδοτικό κόστος (κατά μέσο όρο) ανά εύρος ποσού σύνταξης. Έχουν προκύψει από την επεξεργασία στοιχείων που περιλαμβάνονται στη μηνιαία απεικόνιση του Ενιαίου Συστήματος Ελέγχου και Πληρωμών Συντάξεων «Ήλιος» του υπουργείου Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Κοινωνικής Αλληλεγγύης (Ιούλιος 2015).

* Ο Γιώργος Δημαράς είναι βουλευτής ΣΥΡΙΖΑ - Οικολόγων Πράσινων)