Είμαστε αντίθετοι στις εξορύξεις υδρογονανθράκων

Τέσσερις νέες συμβάσεις έρευνας και εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων κυρώθηκαν από το ελληνικό κοινοβούλιο την περασμένη Τετάρτη, παραχωρώντας σε πολυεθνικούς πετρελαϊκούς κολοσσούς αντίστοιχα δικαιώματα στις περιοχές της Άρτας και της Πρέβεζας, της Αιτωλοακαρνανίας, της βορειοδυτικής Πελοποννήσου και του βορειοδυτικού Ιονίου. Μετά την ισπανική Repsol, που εξαγόρασε το 60% των δικαιωμάτων της Energean Oil στο οικόπεδο «Ιωάννινα» και στην περιοχή της Αιτωλοακαρνανίας, μπαίνουν στο παιχνίδι των υδρογονανθράκων η γαλλική Total και η ιταλική Edison στο Ιόνιο, ενώ όπως επεσήμανε ο κ. Σταθάκης, υπουργός Ενέργειας, η προκήρυξη του διαγωνισμού για το τμήμα της νότιας Κρήτης για το οποίο έχει ενδιαφερθεί η αμερικανική Exxon Mobil κλείνει στις 5 Μαρτίου.

Η κυβέρνηση εξέφρασε την πολιτική της βούληση να προχωρήσει στην εκμετάλλευση των κοιτασμάτων σε ολα τα διαθέσιμα οικόπεδα της ελληνικής επικράτειας, σεβόμενη το αυστηρό ευρωπαϊκό περιβαλλοντικό πλαίσιο. Από ολες τις πτέρυγες του κοινοβουλίου αναγνωρίστηκε ως καίρια η εμπλοκή ενεργειακών ομίλων διεθνούς βεληνεκούς και η γεωπολιτική αναβάθμιση που θα προέλθει από την πιθανή εκμετάλλευση υδρογονανθράκων. Κατά τη διάρκεια της συζήτησης εκφράστηκαν οι φόβοι για την περιβαλλοντική επιβάρυνση των περιοχών εκμετάλλευσης, και την πιθανότητα χρήσης της καταστροφικής μεθόδου της υδραυλικής ρωγμάτωσης (gracking), με την κυβέρνηση να εμφανίζεται καθησυχαστική.
Ο Γιώργος Δημαράς ανακοίνωσε την πρόθεση των δύο βουλευτών του ΣΥΡΙΖΑ που προέρχονται από τους Οικολόγους Πράσινους (Δημαράς, Τσιρώνης) να καταψηφίσουν τις συμβάσεις καθώς «είναι αντίθετοι στις εξορύξεις υδρογονανθράκων και γενικά και ειδικά». Παράλληλα, ο Νίκος Φίλης συμμερίστηκε τους προβληματισμούς της επιστολής των περιβαλλοντικών οργανώσεων Greenpeace και WWF με την οποία καλούσαν τους βουλευτές να καταψηφίσουν τις συμβάσεις. Όπως επεσήμανε, « το νομοσχέδιο αυτό δεν είναι κατ’ επιταγήν της τρόικας. Είναι μία επιλογή που κάνουμε εμείς ως κυβέρνηση σε συνέχεια προηγούμενων κυβερνητικών επιλογών προηγούμενων κυβερνήσεων. Δεν σημαίνει ότι η συνέχεια του κράτους είναι συνέχεια υπεράνω πολιτικών επιλογών»
Οι τέσσερις συμβάσεις κυρώθηκαν με τις θετικές ψήφους ΣΥΡΙΖΑ, ΝΔ, ΔΗΣΥ και Ποταμιού. «Παρών» ψήφισαν Χρυσή Αυγή και Ένωση Κεντρώων, ενώ το ΚΚΕ καταψήφισε, καθώς «θεωρεί ότι τα ελληνικά κοιτάσματα υδρογονανθράκων μπορούν να αξιοποιηθούν σε όφελος της ελληνικής ευημερίας, αν ακολουθήσουν ένα διαφορετικό δρόμο ανάπτυξης, με γνώμονα τις κοινωνικές ανάγκες και όχι το καπιταλιστικό κέρδος».
Στο σημερινό φύλλο της «Εποχής» συνομιλούμε με τον Γιώργο Δημαρά για την επιλογή των Οικολόγων Πρασίνων να καταψηφίσουν τις συμβάσεις.

Τη συνέντευξη πήρε ο Πέτρος Κοντές

Την Τετάρτη κυρώθηκαν από τη Βουλή τέσσερις νέες συμβάσεις έρευνας και αξιοποίησης υδρογονανθράκων για ένα μεγάλο τμήμα της Δυτικής Ελλάδας, τις οποίες καταψηφίσατε. Θα θέλαμε να μας εξηγήσετε τους λόγους.
Η αρνητική στάση απέναντι στις εξορύξεις υδρογονανθράκων δεν ήτανε μια απόφαση της τελευταίας στιγμής, είχαμε ενημερώσει εγκαίρως τον υπουργό Περιβάλλοντος και Ενέργειας και τον πρωθυπουργό· άλλωστε οι θέσεις της οικολογίας και του κόμματος των Οικολόγων Πρασίνων γι’ αυτά τα ζητήματα είναι γνωστές και καθαρές: δεν θέλουμε εξορύξεις υδρογονανθράκων σε καμία χώρα και σε καμία περιοχή. Θέλουμε στροφή σε ένα άλλο ενεργειακό σχέδιο, που θα οδηγεί στην ταχύτατη απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα. Προτείνουμε στην κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ που στηρίζουμε τη θεσμοθέτηση ενός εθνικού ενεργειακού σχεδίου που θα οργανώνει τη γρήγορη μετάβαση στη λεγόμενη «απανθρακοποίηση». Το σχέδιο αυτό είναι συνδυασμός έργων εξοικονόμησης ενέργειας και ταχύτερης ανάπτυξης ΑΠΕ, ώστε να παράγουμε την απαιτούμενη ηλεκτρική ενέργεια χωρίς καύση λιγνίτη και εξορύξεις υδρογονανθράκων σε στεριά και θάλασσα.
Δεν πετάω στα σύννεφα. Γνωρίζω τις δυσκολίες εφαρμογής ενός τέτοιου σχεδίου στο δεδομένο οικονομικό και κοινωνικό πλαίσιο. Το μέγα θέμα της κλιματικής αλλαγής και των συνεπειών δεν έχει κατανοηθεί σε όλο το μέγεθος από την κοινωνία και τους πολιτικούς. Όπως φάνηκε και από τις ομιλίες στην Βουλή, πάμε όπως και όπου μας πάει το κυρίαρχο σύστημα, μιλάμε για τους κινδύνους από την κλιματική αλλαγή και για την προστασία του περιβάλλοντος, αλλά στην πράξη δεν θέλουμε να αλλάξουμε στον απαιτούμενο βαθμό τις πολιτικές και τον τρόπο ζωής μας. Όλα τα κόμματα εξέφρασαν την ανάγκη εκμετάλλευσης των όποιων ποσοτήτων πετρελαίου και φυσικού αερίου υπάρχει στο υπέδαφος της χώρας μας· η διαφοροποίηση του ΚΚΕ ήταν κυρίως στο ότι οι πολυεθνικές θα πάρουν την μερίδα του λέοντος από τα κέρδη και δεν θα ωφεληθεί ο λαός. Κατανοούμε τις δυσκολίες της κυβέρνησης να απεγκλωβιστεί από τις δρομολογημένες από προηγούμενες κυβερνήσεις διαδικασίες δημόσιων διαγωνισμών, κάποιοι, όμως, έπρεπε να πούνε ότι υπάρχει ένας άλλος δρόμος. Αυτό κάναμε οι δύο οικολόγοι βουλευτές, είπαμε ένα όχι.
Στην ομιλία μου ανέφερα στην ομιλία μου τέσσερις βασικούς λόγους που μας οδήγησαν στη δήλωση καταψήφισης: ο πρώτος και βασικός είναι η κλιματική αλλαγή που αποτελεί τεράστιο κίνδυνο για τον πλανήτη και τους λαούς, ο δεύτερος είναι οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις στις περιοχές των εξορύξεων, ο τρίτος είναι ότι αυτές δεν οδηγούν σε βιώσιμη οικονομία, και ο τέταρτος είναι η ηθική μας στάση απέναντι στις επόμενες γενιές και τη ζωή με την γενική έννοια του όρου στον πλανήτη Γη.

Διεθνώς επικρατεί η τάση απεξάρτησης από τα ορυκτά καύσιμα, λόγω του επείγοντος χαρακτήρα της κλιματικής αλλαγής. Το ενεργειακό μείγμα, ωστόσο, της Ελλάδας με βάση το σχεδιασμό του υπουργείου θα βασίζεται για πάρα πολλά χρόνια ακόμα και στο λιγνίτη και στους υδρογονάνθρακες.
Η κυβέρνηση έχει ένα μακρόχρονο σχέδιο απεξάρτησης από τα ορυκτά καύσιμα, που είναι στα πλαίσια της συμφωνίας του Παρισιού για την κλιματική αλλαγή. Το ουσιώδες, όμως, είναι η ταχύτητα απεξάρτησης απ’ αυτά. Εκ των πραγμάτων τούτο δεν μπορεί να γίνει από τη μια στιγμή στην άλλη. Έχει σημασία, όμως, αν επενδύουμε σε καινούργιες λιγνιτικές μονάδες, αν ασκούμε μια πολιτική εξορύξεων ή αν επιταχύνουμε τις ΑΠΕ και ένα πρόγραμμα εξοικονόμησης ενέργειας. Η καλύτερη στρατηγική περιλαμβάνει την προώθηση των ΑΠΕ, την ενεργειακή θωράκιση των κτιρίων, τη στροφή σε μεταφορές μικρής κατανάλωσης ενέργειας, τις ήπιες μορφές μετακίνησης μέσα στις πόλεις ( πεζόδρομοι, ποδηλατόδρομοι κ.λ.π.) και ένα παραγωγικό μοντέλο, αγροτικό και βιομηχανικό, που δεν θα σπαταλά ενέργεια. Οι πολιτικές επιδότησης του πετρελαίου θέρμανσης και των αγροτικών καυσίμων και η απαλλαγή από φόρους των καυσίμων στις θαλάσσιες μεταφορές είναι απόλυτα λανθασμένες. Πρέπει να αντικατασταθούν με επιδοτήσεις μονώσεων κατοικιών και στήριξης των αγροτών με άλλους τρόπους.

Το ελληνικό περιβαλλοντικό νομοθετικό πλαίσιο είναι εφοδιασμένο για να αντιμετωπίσει τις εξορύξεις; Υπάρχουν διεθνή παραδείγματα όπως της Γαλλίας που απαγόρευσε τις εξορύξεις συνολικά, ακόμα και για μελλοντική χρήση. Εδώ, υπάρχουν τα απαραίτητα εργαλεία για να προστατεύσουν τις περιοχές Natura ή να αποκλείσουν την πιθανότητα υδραυλικής ρωγμάτωσης, που αποτελούν και φόβους των κατοίκων που απειλούνται από τις εξορύξεις;
Τα τρία χρόνια της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ – Οικολόγων – ΑΝΕΛ το νομοθετικό πλαίσιο βελτιώθηκε και εναρμονίστηκε με το ευρωπαϊκό. Βεβαίως και χρειάζονται περαιτέρω βελτιώσεις, με βάση και την παγκόσμια εμπειρία, αλλά αυτό δεν αρκεί εάν δεν έχεις ικανούς ελεγκτικούς μηχανισμούς. Οι εργασίες αυτές θα εκτελούνται από κερδοσκοπικές εταιρείες που πάντα επιχειρούν να ξεφύγουν από τα όρια των αυστηρών νομοθετικών πλαισίων, ώστε να έχουν το μεγαλύτερο οικονομικό όφελος. Οι δραστηριότητες εξόρυξης και μεταφοράς υγρών και αέριων καυσίμων έχουν έτσι κι αλλιώς αυξημένη επικινδυνότητα είτε πραγματοποιούνται στη στεριά είτε —ακόμα χειρότερα— σε μεγάλα θαλάσσια βάθη. Δείτε πόση έκταση κάλυψε ένα ατύχημα μικρής κλίμακας, όπως του Σαρωνικού. Τώρα μιλάμε για τις τέσσερις συμβάσεις, υπάρχουν, όμως, και άλλες που ακολουθούν. Πρόκειται συνολικά για περίπου είκοσι οικόπεδα, τα οποία θα εκμεταλλεύονται μεγάλες εταιρίες στο χώρο των καυσίμων. Οι κίνδυνοι σε μια κλειστή θάλασσα, όπως είναι η Μεσόγειος και ειδικότερα το Ιόνιο είναι πιθανοί και μεγάλοι. Επίσης οι περιοχές Αχαΐας, Ηπείρου και Αιτωλοακαρνανίας είναι ευαίσθητες περιβαλλοντικά· μιλάμε για τον Αμβρακικό, τη λιμνοθάλασσα του Μεσολογγίου, τη λίμνη Τριχωνίδα κ.α·Υπάρχουν πολλές ευαίσθητες προστατευόμενες περιοχές εντός των εκτάσεων παραχώρησης, που θα έπρεπε ονομαστικά να εξαιρεθούνε από τις συμβάσεις, κάτι που δεν συμβαίνει. Για όλες αυτές τις περιοχές επιμένουμε ότι πρέπει να προβλεφθεί νομοθετικά η απαγόρευση των εξορύξεων και των συνοδών έργων. Υπάρχουν κίνδυνοι, λοιπόν, και στη θάλασσα και στη στεριά με τα υπόγεια ύδατα και τις επιφανειακές καταστροφές που μπορεί να προκληθούν.

Γίνεται λόγος για την αναβάθμιση της θέσης της Ελλάδας στην ευρύτερη περιοχή, λόγω της μετατροπής της σε ενεργειακό κόμβο. Υπάρχουν οικονομικά στοιχεία που να δείχνουν ότι αυτού του είδους οι επενδύσεις θα έχουν σημαντικό όφελος για τη χώρα;
Τόσο ο υπουργός όσο και άλλα κυβερνητικά στελέχη έχουν δηλώσει ότι τα μεγέθη και οι ποσότητες που υπάρχουν είναι ακόμα άγνωστα. Οι γενικές εκτιμήσεις λένε ότι τα οικονομικά οφέλη δεν είναι τόσο μεγάλα, ώστε να αλλάξουν τα οικονομικά δεδομένα της χώρας. Σε αυτές τις περιπτώσεις κάτι κερδίζεις και κάτι χάνεις. Πιστεύω ότι το συνολικό ισοζύγιο —ακόμα και αν υπάρξουν οικονομικά πλεονεκτήματα— θα είναι αρνητικό, αν σταθμίσουμε την επίδραση στο περιβάλλον, τον τουρισμό, την παραγωγή ποιοτικών αγροτικών προϊόντων κ.λ.π.
Σε κάθε περίπτωση, όμως, η εξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα δεν δημιουργεί βιώσιμες οικονομίες. Τα κέρδη αυτών των επενδύσεων σε μεγάλο βαθμό τα νέμονται οι πολυεθνικές. Το ελληνικό δημόσιο θα παίρνει ένα μικρό ποσοστό, οι εταιρίες έχουν τον τρόπο να εκβιάζουν, να εξαγοράζουν ή να περιορίζουν τα μερίδια των κρατών με νομικά τεχνάσματα. Από τον Πρίνο το ελληνικό δημόσιο πέρα από κάποιες θέσεις εργασίες, έχει εισπράξει πολύ λίγα χρήματα, και γνωρίζω ότι μεταξύ 2011 και 2015 δεν έχει πάρει ούτε ένα ευρώ, ενώ το 2016 και 2017 έχει πάρει πολύ μικρά ποσά. Οι εταιρείες, επομένως θα νέμονται τον πλούτο της χώρας και το ελληνικό δημόσιο θα έχει κάποια έσοδα, που πιθανά δεν θα αντισταθμίζουν τις απώλειες από τον τουρισμό και τις βλάβες του περιβάλλοντος και των καλλιεργειών. Άλλωστε, και παγκόσμια δεν αποδεικνύεται ότι το βιοτικό επίπεδο χωρών με μεγάλα κοιτάσματα πετρελαίου βελτιώθηκε από την αξιοποίηση τους. Τα τραγικά παραδείγματα του Ιράκ, της Λιβύης και άλλων πετρελαιοπαραγωγών χωρών πρέπει να μας προβληματίζουν, όπως και το υψηλό βιοτικό επίπεδο χωρών χωρίς πετρέλαιο, όπως η Αυστρία και η Φιλανδία.
Η ρητορική περί ενεργειακού κόμβου είναι ανούσια· δεν οδηγεί σε μια ισχυρή οικονομία, που δεν θα καταρρέει, που θα έχει αυτάρκεια σε τρόφιμα, που θα έχει μεταποίηση και βιομηχανική παραγωγή. Στόχος μας πρέπει να είναι ένα παραγωγικό μοντέλο που θα εξασφαλίζει ουσιαστική ποιότητα ζωής, αλλά θα απέχει από την εφήμερη κατανάλωση του νεοφιλελεύθερου καπιταλισμού που καθιστά τις κοινωνίες ευάλωτες. Όλα τα παραπάνω δεν λύνονται, παίζοντας τα παιχνίδια του νεοφιλελευθερισμού, επειδή θα περάσουν κάποιοι αγωγοί από τη χώρα. Να μην ξεχνάμε ότι τα κοιτάσματα πετρελαίου και οι ενεργειακοί κόμβοι προκαλούν και πολέμους.

Στα κοινοβουλευτικά όργανα του ΣΥΡΙΖΑ είχε γίνει κάποια συζήτηση για τις συμβάσεις αυτές. Είπατε ότι και ο υπουργός και ο πρωθυπουργός ήταν ενήμεροι για την καταψήφιση. Δόθηκε η δυνατότητα για συνδιαμόρφωση από μέρους σας;
Έγινε μια συζήτηση πριν έρθει ο νόμος στη Βουλ,ή στην οποία εκφράστηκαν διαφορές απόψεων. Από την ενημέρωση προέκυψε ότι είναι κεντρική πολιτική επιλογή της κυβέρνησης η συνέχιση του προγράμματος αξιοποίησης των υδρογονανθράκων των προηγούμενων κυβερνήσεων. Οι δύο οικολόγοι βουλευτές ενημερώσαμε τον υπουργό και τον πρωθυπουργό ότι το πρόγραμμα εκμετάλλευσης των υδρογονανθράκων είναι αντίθετο με τις βασικές αρχές της πολιτικής οικολογίας, δηλαδή της πολιτικής ταυτότητάς μας. Είναι διαφορετικό να βλέπεις τα πράγματα από τη θέση ενός οικολογικού κόμματος. Το σωστό θα ήταν να γίνει ευρύτερος διάλογος για το θέμα αυτό, πριν υπογραφούν οι συμβάσεις , όχι συζήτηση-ενημέρωση κατόπιν εορτής. Οι συμβάσεις υπογράφτηκαν το 2017 και η συζήτηση έγινε την προηγουμένη εβδομάδα με την κατάθεση του νομοσχεδίου για την κύρωση των συμβάσεων.

Στη λάθος πλευρά της ιστορίας

Με κοινή ανακοίνωσή τους οι περιβαλλοντικές οργανώσεις WWF και Greenpeace κάλεσαν, χωρίς να εισακουστούν, τους βουλευτές των κομμάτων να καταψηφίσουν τις συμβάσεις με τις πετρελαϊκές εταιρίες «καθώς εγκλωβίζουν τη χώρα σε ένα εξαιρετικά ρυπογόνο και επικίνδυνο για ανθρώπους και περιβάλλον μοντέλο ανάπτυξης». Οι δύο οργανώσεις περιγράφουν τους περιβαλλοντικούς κινδύνους από την έρευνα και εξόρυξη εντός προστατευόμενων περιοχών Natura, και την πιθανότητα χρήσης της μεθόδου της υδραυλικής ρωγμάτωσης, μιας και παρά τις περί του αντιθέτου διαβεβαιώσεις «στην Ελλάδα, το fracking δεν απαγορεύεται ρητά, ούτε καν σε προστατευόμενες περιοχές». Παράλληλα, αναδεικνύουν τα κενά στην περιβαλλοντική αδειοδότηση, καθώς δεν προβλέπεται εκτίμηση περιβαλλοντικών επιπτώσεων για τη φάση των σεισμικών ερευνών.
Οι ΜΚΟ εκτιμούν ότι οι συμβάσεις στοχεύουν στο μικρότερο κόστος για τις εταιρείες και στη διευκόλυνσή τους, δημιουργώντας ένα πλαίσιο αδιαφάνεις, απουσίας κοινωνικού ελέγχου και εποπτείας. Οι δύο οργανώσεις καταγγέλουν ότι δεν προβλέπεται η δημοσιοποίηση των Κανόνων Επιστήµης και Τέχνης Έρευνας και Εκµετάλλευσης Υδρογονανθράκων (Good Oilfield Practices) στους οποίους παραπέμπουν συνέχεια οι συμβάσεις, ενώ οι εταιρείες αναλαμβάνουν ως συμβατική υποχρέωση την πληρωμή της εκπαίδευσης και κατάρτισης του στελεχιακού δυναμικού των εποπτευόμενων φορέων,. Η έκκληση των περιβαλλοντικών οργανώσεων κλείνει με τη διαπίστωση ότι «η κύρωση των συμβάσεων μίσθωσης θα τοποθετήσει το ελληνικό κοινοβούλιο στη λάθος μεριά της ιστορίας» την ώρα της μάχης για την κλιματική αλλαγή .
Ερώτηση σχετικά με τις έρευνες στην Ήπειρο κατέθεσε στην Κομισιόν και ο Νίκος Χουντής. Σύμφωνα με τον ευρωβουλευτή της ΛΑΕ, η αποψίλωση εκατοντάδων στρεμμάτων δασικής έκτασης, η διάνοιξη ζωνών μήκους 575,5 km, η διάτρηση περίπου 11.500 ερευνητικών γεωτρήσεων και η οικοδόμηση 219 ελικοδρομίων για τη φάση των σεισμικών ερευνών έχει προκαλέσει την έντονη αντίδραση κατοίκων και φορέων της περιοχής, και ζητά να πληροφορηθεί αν έχει τηρηθεί η Σύμβαση του Άαρχους που προβλέπει τα δικαίωματα της ενημέρωσης και της συμμέτοχης των πολιτών στην λήψη αποφάσεων, καθώς και να εκτιμηθεί αν είναι συμβατή και υπό ποιες προϋποθέσεις, η έρευνα και εκμετάλλευση υδρογονανθράκων σε περιοχές που έχουν χαρακτηριστεί NATURA 2000.
Οι κάτοικοι της Ηπείρου, εξάλλου, μέσω της Πρωτοβουλίας Πολιτών Ενάντια στις Εξορύξεις τονίζουν οτι οι εργασίες της εταιρείας έχουν αδρανοποιηθεί λόγω των αντιδράσεων και της δημοσιοποίησης του τρόπου εκτέλεσης τους. Οι κάτοικοι, μετά και τις επιτυχημένες παρεμβάσεις τους στην Αθήνα την εβδομάδα κύρωσης των συμβάσεων, προγραμματίζουν τις επόμενες δράσεις τους, συντονίζοντας τα βήματά τους με ομάδες πολιτών από την Άρτα, την Πρέβεζα και τη Θεσπρωτία, όπου οι κάτοικοι επίσης αρχίζουν να οργανώνονται και να κινητοποιούνται. Στόχος τους είναι η διεύρυνση της πρωτοβουλίας με συνεργασίες για κοινή συστράτευση απέναντι στις εξορύξεις. Η δυναμική των δράσεων της πρωτοβουλίας έχει ως αποτέλεσμα τη διοργάνωση νέων ημερίδων και θεσμικών συζητήσεων από αρκετούς δήμους της περιοχής, κάτι που όφειλαν πριν δώσουν άδειες έρευνας στις περιοχές τους.

Π.Κον.

Ο σχετικός σύνδεσμος στην Εφημερίδα ΕΠΟΧΗ εδώ