Ομιλία  Γιώργου Δημαρά

 

 

 στην Επιτροπή Παραγωγής και Εμπορίου (19.4.2018)

 

 για το Σχέδιο Νόμου

 

 «Σύσταση Φορέα Αναπλάσεων της πόλης των Αθηνών»

 

 

 

 

 

Αποτελεί κοινή διαπίστωση ότι το κέντρο της  Αθήνας γηράσκει και υποβαθμίζεται.

 

Η πρωτεύουσα της Ελλάδας, η πόλη που γέννησε τη δημοκρατία και κουβαλά στους δρόμους της αιώνες ιστορίας και πολιτισμού είναι πλέον αναγκαίο να ανανεωθεί και να αναπλαστεί για την βελτίωση  της ποιότητας ζωής των κατοίκων και των επισκεπτών της.

 

 

 

Ο κακός πολεοδομικός σχεδιασμός των προηγούμενων δεκαετιών και  η σχετική εγκατάλειψη δημιούργησε συνθήκες ασφυκτικές στο κέντρο της πόλης, συνθήκες που επηρέασαν και επηρεάζουν αρνητικά την καθημερινότητα και την ποιότητα ζωής των πολιτών της.

 

Επηρεάζουν επίσης την οικονομία και την εμπορική ζωή.

 

 

 

Η απουσία χώρων πρασίνου, ασφαλών διαδρομών για περπάτημα και ποδήλατο, η κυκλοφοριακή συμφόρηση, το προβληματικό δίκτυο μέσων μαζικής μεταφοράς αλλά και η αισθητική υποβάθμιση του κέντρου της πόλης, είναι ορισμένα μόνο από τα χαρακτηριστικά που απέκτησε σταδιακά η Αθήνα.

 

 Hευθύνη  για τούτο βαρύνει τις περισσότερες μεταπολεμικές κυβερνήσεις.

 

 

 

Στα  αρνητικά της πόλης έρχεται  να προστεθεί η γήρανση ενός σημαντικού αριθμού κτηρίων στο κέντρο της Αθήνας, πολλά από τα οποία είναι ακατοίκητα και χρήζουν αισθητικής ανάπλασης, στατικής αποκατάστασης και ιδιαίτερα αναβάθμιση της ενεργειακής τους συμπεριφοράς (μονώσεις, διπλά τζάμια κλπ).

 

 

 

Η κλιματική αλλαγή επιβάλλει μεγάλες αλλαγές στην Αθήνα και σε άλλες πυκνοδομημένες πόλεις.

 

 Ειδικά τα κέντρα των πόλεων όπως της Αθήνας, έχουν δομηθεί μεταπολεμικά με βάση το ΓΟΚ (Γενικό Οικοδομικό Κανονισμό) του 1955, που προέβλεπε ποσοστό κάλυψης 75% για τα μεσαία οικόπεδα και 85% για τα γωνιακά οικόπεδα.

 

 Ο μέσος όρος ακάλυπτης επιφάνειας των οικοπέδων στο Δήμο Αθηναίων είναι περίπου 20%. Οι ακάλυπτοι αυτοί χώροι με τον ίδιο κανονισμό τοποθετούνταν στο πίσω μέρος των οικοπέδων και διαμόρφωναν «πηγάδια» ακαλύπτων χώρων στο κέντρο των οικοδομικών τετραγώνων, χωρίς δυνατότητα κυκλοφορίας του αέρα, αφού δεν επικοινωνούσαν με τους δρόμους και τους κοινόχρηστους χώρους.

 

Με το ΓΟΚ του 1985 το μέγιστο ποσοστό κάλυψης μειώθηκε στο 70% για το συνεχές οικοδομικό σύστημα και οι ακάλυπτοι για τα νέα κτήρια αυξήθηκαν λίγο, χωρίς να αλλάζει κάτι για το κέντρο της Αθήνας.

 

Το  πράσινο  αποτελεί ένα πολύ μικρό μέρος της επιφάνειας των οικοπέδων και γενικά της πόλης.

 

 Ο όγκος και η μάζα των κτηρίων από μπετόν αρμέ είναι ένας τεράστιος συσσωρευτής θερμότητας, ότι χειρότερο για την επιβίωση στο κέντρο της πόλης τα καλοκαίρια.

 

Το φαινόμενο αυτό θα αυξάνεται με την προβλεπόμενη αύξηση της θερμοκρασίας, συνεπεία της κλιματικής αλλαγής.

 

 Επειδή αποτελεί πολεοδομικό παραλογισμό το κέντρο της πόλης να υποβαθμίζεται, να ερημώνεται και να «σαπίζει», ενώ έχουμε μια διαρκή μετακίνηση και οικοδομική ανάπτυξη προς τα προάστια. Αποτελεί  επιτακτική η ανάγκη να αντιστρέψουμε αυτή την κίνηση από τα προάστια προς το κέντρο.

 

 Τούτο μπορεί να γίνει αναπλάθοντας τα κέντρα των πόλεων και ιδιαίτερα της Αθήνας, αυξάνοντας (υπερδιπλασιάζοντας) το πράσινο αλλά και κάνοντας ανασχεδιασμό με πρόγραμμα και μελέτη των νέων συνθηκών.

 

Απαιτείται λοιπόν ένα τολμηρό σχέδιο σε ελάχιστη κλίμακα οικοδομικού τετραγώνου και ευρύτερες περιοχές πολλών οικοδομικών τετραγώνων. Στο σχέδιο αυτό προφανώς θα προβλέπονται και κατεδαφίσεις κτηρίων. Η πόλη όταν τα κτήρια γεράσουν και ξανακτισθεί να μην δομηθεί με τους ίδιους όρους που περιγράψαμε προηγουμένως.

 

Χρειαζόμαστε λοιπόν ένα φορέα αναπλάσεων και το αντίστοιχο θεσμικό νομικό πλαίσιο για τούτο.

 

 

 

Θα πρέπει λοιπόν να κατανοήσουμε ότι για να προσεγγίσει η Αθήνα τις απαιτούμενες προδιαγραφές μιας κανονικής πόλης, θα χρειαστεί όπως προανέφερα και  κατεδάφιση κτηρίων.

 

Για να γίνουν τόσο τολμηρές αλά αναγκαίες παρεμβάσεις απαιτείται νέο θεσμικό πλαίσιο, πιθανόν να απαιτεί και αναθεώρηση κάποιων άρθρων του Συντάγματος. Τούτο αφορά  τα ζητήματα  των πολλών μικρών ιδιοκτησιών και των εξ, αδιαιρέτου οικοπέδων   όπου είναι αδύνατη η κοινή απόφαση  για  τέτοιες αλλαγές, προκειμένου να γίνει παρέμβαση σε κλίμακα οικοδομικού τετραγώνου.

 

 

 

Είναι χαρακτηριστικό ότι η αποδεκτή επιφάνεια πρασίνου ανά κάτοικο σε μια πόλη είναι περίπου 9 τ.μ. ανά κάτοικο.

 

 Στο Δήμο Αθηναίων ανάλογα με τον εφαρμοζόμενο τρόπο μέτρησης, η αναλογία αυτή κυμαίνεται από 1 έως 2 τ.μ. ανά κάτοικο. Αυτό σημαίνει ότι για να αποκτήσει η Αθήνα μια κανονικότητα σε ότι αφορά το πράσινο, θα πρέπει να τριπλασιαστεί η να τετραπλασιαστεί η επιφάνεια πρασίνου που αντιστοιχεί σε κάθε κάτοικό της.

 

Το παρών νομοσχέδιο δεν στοχεύει σε τέτοιες μεγάλες αλλαγές .

 

Κινείται στα πλαίσια του υπάρχοντος θεσμικού πλαισίου και με την προβλεπόμενη σύσταση  Φορέα Αναπλάσεων της πόλης των Αθηνών, σκοπεύει στο να προχωρήσουν ζητήματα που έχουν ωριμάσει και που καθυστερούν δεκαετίες.

 

 

 

Μέχρι τώρα η έλλειψη συντονισμού σε τρία επίπεδα, Κυβέρνησης, Περιφέρειας και Δήμων είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα και η βασική αιτία που δεν προχώρησαν οι αναπλάσεις που σχεδιάστηκαν τα προηγούμενα χρόνια στο κέντρο της Αθήνας.

 

Διαφορετικές μελέτες έχουν στα συρτάρια τους οι υπηρεσίες της Περιφέρειας (μελέτες που έχουν πληρωθεί σε ιδιωτικά γραφεία ή σε πανεπιστημιακά ιδρύματα).,

 

 διαφορετικές μελέτες έχει ο Δήμος Αθηναίων, άλλες μελέτες το Υπουργείο Περιβάλλοντος (πρώην ΥΠΕΧΩ).

 

 Αυτή η έλλειψη συντονισμού στα τρία επίπεδα δεν επέτρεψε να προχωρήσει καμιά από τις μελέτες που έχουν ήδη εκπονηθεί ή έχουν ανακοινωθεί, όπως για παράδειγμα η αναβάθμιση και ενοποίηση των χώρων Πολυτεχνείου και Μουσείου, η ανάπλαση Αμαλίας – Πανεπιστημίου - Πατησίων, η ανάπλαση των χώρων γύρω από τους σιδηροδρομικούς σταθμούς (π.χ. του Σταθμού Πελοποννήσου) και ένα σωρό άλλες μελέτες πολεοδομικών παρεμβάσεων.

 

 Πρέπει να τονίσουμε τη σημαντική αναβάθμιση που υπήρξε σε πόλεις της Περιφέρειας, παράδειγμα οι πόλεις της Θεσσαλίας (Λάρισα, Τρίκαλα, Καρδίτσα) που προχώρησαν σε πραγματική αναμόρφωση και ανάπλαση των πόλεών τους.

 

 Επίσης πολλά  θετικά παραδείγματα έχουμε σε πολλούς περιφερειακούς δήμους της Αθήνας.

 

 

 

Αξίζει να αναφερθούμε και σε ιδιαίτερες προσπάθειες για την ανάπλαση του κέντρου της Αθήνας που έγιναν κατά το παρελθόν από το Στέφανο Μάνο, τη Μελίνα Μερκούρη και τον Αντώνη Τρίτση,  στην τολμηρή για εκείνη την εποχή παρέμβαση της πεζοδρόμησης της Διονυσίου Αρεοπαγίτου και της Αποστόλου Παύλου μέχρι το Θησείο.

 

 

 

Η Αθήνα ανήκει στους κατοίκους της, ανήκει σε όλη την Αττική και σε όλη την Ελλάδα ως πρωτεύουσά της.

 

 Είναι υποχρέωσή μας να μην την αφήσουμε να καταρρεύσει . Να φροντίσουμε για την ανανέωσή της και την προσαρμογή της στις νέες συνθήκες. Και αυτό πρέπει να γίνει τώρα, σήμερα.

 

 Ένα πρόγραμμα αναβάθμισης και βιωσιμότητας του κέντρου της Αθήνας είναι αναγκαίο. Και αυτό θα πρέπει να είναι ένα πρόγραμμα μακράς πνοής, με σαφές χρονοδιάγραμμα, που να θέτει συγκεκριμένους στόχους όπως:

 

 

 

·       Την αύξηση του πρασίνου και των ελεύθερων και κοινόχρηστων χώρων.

 

·       Τη διαμόρφωση ενός φιλικού περιβάλλοντος στον πεζό και τον ποδηλάτη με τη δημιουργία ενός εκτεταμένου δικτύου πεζόδρομων και ποδηλατόδρομων.

 

·       Την αναβάθμιση της ποιότητας υπηρεσιών των μέσων μαζικής μεταφοράς με έμφαση στα μέσα σταθερής τροχιάς και τα ηλεκτροκίνητα μέσα.

 

·       Τη δημιουργία χώρων πρασίνου και ελεύθερων κοινόχρηστων χώρων με την κατεδάφιση ενός σημαντικού αριθμού παλαιών κτιρίων.

 

·       Την αποκατάσταση της στατικής αντοχής των παλαιών κτιρίων που δεν θα κατεδαφιστούν, σύμφωνα με τις σύγχρονες αντισεισμικές προδιαγραφές.

 

·       Την αισθητική αναβάθμιση στις γειτονιές της πόλης με παρεμβάσεις χαμηλού κόστους, όπως η αύξηση του πρασίνου, οι εικαστικές παρεμβάσεις καλλιτεχνών από τα κέντρα τεχνών των Δήμων κ.α.

 

·       Την ανάπλαση αξιόλογων δρόμων, πλατειών και σημείων ιστορικής και πολιτισμικής αναφοράς σε συνδυασμό με το σχέδιο ενοποίησης των αρχαιολογικών χώρων.

 

·       Στοχεύοντας παράλληλα στη δημιουργική ενεργοποίηση του εργατικού δυναμικού και ιδιαίτερα των νέων.

 

·       Την αξιοποίηση των φορέων της κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας και της νεοφυούς επιχειρηματικότητας για την αναβάθμιση της εμπορικής, τουριστικής και κοινωνικής δραστηριότητας στο κέντρο της πόλης.

 

 

 

Προερχόμενος από το χώρο της πολιτικής οικολογίας, θα πρέπει να επισημάνω ότι οι οικολόγοι έχουμε καταθέσει επανειλημμένα συγκεκριμένες προτάσεις ειδικά για την περιοχή της Αττικής.

 

Με το σχέδιο νόμου «Σύσταση Φορέα Αναπλάσεων της πόλης των Αθηνών»  η Κυβέρνηση πραγματοποιεί ένα σημαντικό πρώτο βήμα προκειμένου να καταστεί εφικτή η ταχύρρυθμη υλοποίηση αναπλάσεων στο κέντρο της Αθήνας, με σκοπό τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των υπό ανάπλαση περιοχών, την τόνωση της κοινωνικής συνοχής και την οικονομική τους ανάπτυξη.

 

 

 

Το νομοσχέδιο κινείται στο πλαίσιο της υπάρχουσας νομοθεσίας και των άρθρων του Συντάγματος σε ότι αφορά την προστασία της ιδιοκτησίας.

 

 Σκοπό έχει να συντονίσει την Κυβέρνηση, την Περιφέρεια και το Δήμο της Αθήνας, ώστε να μπορούν να προχωρήσουν παρεμβάσεις στο κέντρο της πόλης που είναι ώριμες και πάρα πολλές από αυτές έχουν ολοκληρωμένες μελέτες.

 

 Ο σχεδιασμός ξεκινά με την ανάπλαση δύο περιοχών του κέντρου που κατά γενική εκτίμηση απαιτούνται παρεμβάσεις, δηλαδή τα «Προσφυγικά» στη Λεωφόρο Αλεξάνδρας και το Εμπορικό Τρίγωνο της Αθήνας. 

 

 

 

Για την ανάπλαση των περιοχών αυτών συστήνεται εταιρία ειδικού σκοπού υπό τη μορφή της ανώνυμης εταιρίας, στη Διοίκηση της οποίας μετέχουν ο Δήμος Αθηναίων, η Περιφέρεια Αττικής και τα σχετικά Υπουργεία.

 

 Ο φορέας αυτός έχει στόχο τον συντονισμό των φορέων προκειμένου να γίνουν γρήγορα οι αναγκαίες παρεμβάσεις και να αξιοποιηθούν οι διαθέσιμες σήμερα μελέτες και στα τρία επίπεδα που προαναφέρθηκαν (Δήμος, Περιφέρεια, Υπουργείο).

 

 Στο Διοικητικό Συμβούλιο του φορέα θα εκπροσωπούνται τα συναρμόδια Υπουργεία (ΥΠΕΝ, Πολιτισμού, Υποδομών και Μεταφορών), και θα μετέχουν επίσης εκπρόσωποι του Δήμου Αθηναίων, της Περιφέρειας Αττικής, καθώς και ο Διοικητής του Νοσοκομείου Αγ. Σάββας.

 

 

 

Η λειτουργία της Εταιρίας αναμένεται να ευαισθητοποιήσει και άλλους φορείς, δημόσιους και ιδιωτικούς, αλλά και φορείς της κοινωνίας των πολιτών που έχουν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στο σχεδιασμό και την υλοποίηση των αναπλάσεων.

 

 Κατά την άσκηση των δραστηριοτήτων της η εποπτεία της εταιρίας θα ασκείται από κοινού από τον Υπουργό Επικρατείας, αρμόδιο για το συντονισμό της Επιτροπής των Μεγάλων Έργων Υποδομής, και από τον Υπουργό Υποδομών και Μεταφορών.

 

 

 

 Η εταιρία, με την επωνυμία «Ανάπλαση Αθήνας Α.Ε.» στο πλαίσιο του σκοπού της, θα μπορεί να προχωρεί στην αξιοποίηση εγκαταλελειμμένων, κενών ή ανενεργών κτηρίων, με τη σύμφωνη γνώμη και τη συνεργασία των ιδιοκτητών ή διαχειριστών τους, να αποκαθιστά διατηρητέα κτήρια και νεώτερα μνημεία, να αναλαμβάνει δράσεις ενίσχυσης της νεοφυούς και καινοτόμου επιχειρηματικότητας και της αλληλέγγυας οικονομίας, δράσεις ανάδειξης του τουριστικού χαρακτήρα των περιοχών, δράσεις πολιτιστικής αναβάθμισης, δράσεις αθλητισμού και δράσεις υπέρ των νέων και των ευάλωτων κοινωνικών ομάδων.

 

 

 

Για την εξυπηρέτηση των σκοπών της η εταιρία θα μπορεί να προβεί μεταξύ άλλων:

 

 

 

·       Στην καταγραφή του κτηριακού και πολιτιστικού αποθέματος,

 

 

 

·       Στην εκτέλεση έργων ή ανάθεση σε τρίτους έργων ανάπλασης,

 

 

 

·       Στην διενέργεια αρχιτεκτονικών διαγωνισμών και εν γένει διαγωνιστικών διαδικασιών για τις προς ανάθεση μελέτες,

 

 

 

·       Στην εκπόνηση, ανάθεση, εποπτεία, παρακολούθηση και παραλαβή μελετών, ενδεικτικά, για την ανάπλαση και αποκατάσταση διατηρητέων κτηρίων και νεωτέρων μνημείων, αστικών αναπλάσεων και αρχιτεκτονικής, μελετών επί θεμάτων στεγαστικής αποκατάστασης και επανακατοίκησης, μελετών επί θεμάτων διαβίωσης ευάλωτων κοινωνικών ομάδων,

 

 

 

·       Στη συμμετοχή σε προγράμματα ανάπτυξης δημόσια ή ιδιωτικά καθώς και σε επιχειρησιακά προγράμματα ΕΣΠΑ,

 

 

 

·       Στην ανάληψη δράσεων ή εκτέλεση έργων, κατόπιν σύναψης προγραμματικών συμβάσεων με δημόσιους φορείς, ΟΤΑ ή ΝΠΔΔ, ιδίως κατά την εκτέλεση επιχειρησιακών προγραμμάτων

 

 

 

 

 

Η ιδέα των αναπλάσεων στα μεγάλα αστικά κέντρα, αποτελεί εδώ και πολλά χρόνια σημείο σύγκλισης επιστημόνων, κινημάτων και φορέων που έχουν αντιληφθεί την εξαιρετική σημασία της αναβάθμισης των αστικών κέντρων για την κοινωνική, οικονομική και πολιτιστική ζωή της χώρας.

 

 Είμαι βέβαιος ότι τη σημασία αυτή την αντιλαμβάνονται πλέον όλες οι πολιτικές δυνάμεις της χώρας, καθώς οι αναπλάσεις αυτές συμβάλουν στην ίδια την αναβάθμιση της καθημερινότητας των πολιτών.

 

 

 

Η αρχή έχει γίνει. Με το νομοσχέδιο που συζητάμε σήμερα στην Επιτροπή Παραγωγής και Εμπορίου, μπαίνουν οι πρώτες βάσεις για μια ουσιαστική ανάπλαση του κέντρου της Αθήνας. Ελπίζω να κατανοηθεί αυτή η ανάγκη γιατί το όφελος που έχει προκύψει για το κέντρο της Αθήνας θα είναι πολλαπλό πρώτα για την  ποιότητα της ζωής των κατοίκων, την ανάπτυξη του τουρισμού και την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής.

 

 

 

Πρέπει να ενεργοποιήσουμε σε αυτό το όραμα αναβάθμισης του κέντρου της Αθήνας και τις νέες δυνάμεις επιστημόνων και φοιτητών (Πανεπιστήμια, Πολυτεχνείο κ.α.). Θα πρέπει να βρούμε τους τρόπους που θα αξιοποιηθούν και θα προσφέρουν άνθρωποι με νέες ιδέες και προτάσεις.

 

 

 

Με τις παρατηρήσεις των συναδέλφων που μετέχουν στην Επιτροπή αλλά και των φορέων που θα προσκληθούν, εκτιμώ ότι το σχέδιο νόμου μπορεί να προχωρήσει με τις καλύτερες δυνατές προϋποθέσεις.