Εκτός σχεδίου δόμηση
Το μεγαλύτερο πολεοδομικό – περιβαλλοντικό πρόβλημα της χώρας.
Έχει γίνει συνείδηση σε πολλούς μετά και τις καταστροφές στο Μάτι ότι είναι παράλογο να αφήνουμε να δημιουργούνται δεκάδες και εκατοντάδες δαιδαλώδεις οικισμοί «νέα Μάτια» σε εκτός σχεδίου περιοχές εθισμένοι σε ανομίες και κακοδαιμονίες του παρελθόντος. Η ύπαιθρος χώρα κυρίως σε τουριστικές περιοχές οικοδομείται χωρίς πολεοδομικό σχέδιο άναρχα, χωρίς δρόμους και υποδομές με πολλαπλές συνέπειες ( περιβαλλοντικές, λειτουργικές, οικονομικές και ασφάλειας των κατοίκων).
Καταστρέφουμε τη χώρα μας υποβαθμίζοντας το περιβάλλον και αφήνουμε άλυτα προβλήματα που κοστίσουν ακριβά και σε ανθρώπινες ζωές. Δεν μπορούμε να μιλάμε για βιωσιμότητα και να αφήνουμε την χαοτική δόμηση χωρίς σχέδιο να υποβαθμίζει το περιβάλλον και να δημιουργεί επισφαλείς οικισμούς.
Κάποιοι πρέπει να τολμήσουν και τα πολιτικά κόμματα έχουν υποχρέωση να συνεννοηθούν και να συνεργαστούν για ένα σχέδιο σταδιακής κατάργησης της εκτός σχεδίου δόμησης με παράλληλο πρόγραμμα ένταξης περιοχών εξοχικής κατοικίας, τουρισμού και επαγγελματικών χρήσεων σε σχέδιο.
Στο νομοσχέδιο του ΥΠΕΝ που βγήκε στη διαβούλευση περιλαμβάνονται πολλές διατάξεις που αλλάζουν αρκετά θέματα χωροταξίας και πολεοδομίας.Δεν θα αναφερθώ σε όλα γιατί νομίζω ότι το πιο σημαντικό είναι οι διατάξεις που φέρνουν μικρά αλλά θετικά βήματα στον περιορισμό της εκτός σχεδίου δόμησης.
Να τονιστεί όμως ότι με τις διατάξεις του νομοσχεδίου δεν αλλάζει κάτι στις ήδη οικοδομημένες άναρχα περιοχές σαν το Μάτι, απλώς επιβραδύνεται ή αραιώνει η δόμηση σε εκτός σχεδίου περιοχές.
Εάν μετά την εμπειρία από την πυρκαγιά στο Μάτι και τους 100 νεκρούς, που σε μεγάλο μέρος οφείλεται στους αδιέξοδους στενούς δρόμους χωρίς πρόσβαση προς τη θάλασσα και άλλες διεξόδους, δεν αλλάξουμε κάτι σε αυτό το πολεοδομικό χάος που υποβαθμίζει το περιβάλλον, κοστίσει στην κοινωνία οικονομικούς και φυσικούς πόρους θέτοντας σε κίνδυνο τους ίδιους τους κατοίκους αυτών των περιοχών πότε θα το αλλάξουμε;
Πολλοί πολεοδόμοι αλλά και πρώην Υπουργοί Χωροταξίας και Περιβάλλοντος είχαν επισημάνει στο παρελθόν την ανάγκη της κατάργησης της εκτός σχεδίου δόμησης αλλά κανένας δεν τόλμησε να προχωρήσει στην κατάργησή της λόγω του πολιτικού κόστους.
Ο ΣύλλογοςΕλλήνωνΠολεοδόμων & Χωροτακτών – ΣΕΠΟΧ στην ανακοίνωσή του για το νομοσχέδιο μεταξύ των άλλων αναφέρει: «Η εκτός σχεδίου δόμηση….. …………..έχει σοβαρές αρνητικές επιπτώσεις στο περιβάλλον και στις άλλες παραγωγικές δραστηριότητες. Έτσι, ο περιορισμός της με το νομοσχέδιο θεωρείται θετική αφετηρία»
Όταν παραδώσαμε τον Ιούλιο 2019 στους κ. κ. Χατζηδάκη και Οικονόμου το Υπουργείο Περιβάλλοντος στο οποίο υπηρέτησα ως υφυπουργός για 10 μήνες, τόνισα στους κυρίους Χατζηδάκη και Οικονόμου ότι το πιο σημαντικό από τα πολεοδομικά ζητήματα της χώρας που υποβαθμίζει το φυσικό περιβάλλον και δημιουργεί τεράστια προβλήματα είναι και εκτός σχεδίου δόμηση και ο σημερινός Υπουργός έδειξε ότι συμφώνησε. Πρέπει να ξεκαθαρίσω ότι εγώ ως βουλευτής και υφυπουργός ΥΠΕΝ (δέκα μήνες) είχα τοποθετηθεί δημόσια για την σταδιακή αντικατάσταση της εκτός σχεδίου δόμησης με πρόγραμμα για ένα εθνικό σχέδιο που θα δημιουργηθεί με την συμμετοχή των Περιφερειών και των Δήμων. Αυτό το σχέδιο δεν θα είναι μία οριζόντια λύση για όλη τη χώρα, θα εναρμονίζεται με το εθνικό χωροταξικό σχέδιο και τα τοπικά περιβαλλοντικά και παραγωγικά δεδομένα και θα ορίζει που κτίζουμε και που όχι. Δεν αρκεί αυτό που προτείνεται με το νομοσχέδιο, δηλαδή η κατάργηση των παρεκκλίσεων, παρ’ όλο που βελτιώνει την κατάσταση.
Τι οικοδομείται σήμερα (νόμιμα) εκτός σχεδίου;
Ηγενική αρτιότητα για αγροτεμάχια-οικόπεδα είναι η επιφάνεια Ε= 4.000 μ2.
Τα « αγροτεμάχια-οικόπεδα» που υφίστανται προ του 1978 με πρόσωπο επί εθνικών, επαρχιών ή αναγνωρισμένων δημοτικών οδών έχουν κατά παρέκκλιση αρτιότητα Ε= 2.000 μ2, για τα προϋφιστάμενα του 1964 είναι Ε= 1.200 μ2 και για προϋφιστάμενα του έτους 1962 είναι Ε = 750 μ2.
Η εκτός σχεδίου δόμηση είναι ασύμβατη με τη βιωσιμότητα και την προστασία περιβάλλοντος.
Αρκεί μία ματιά από αεροπλάνο για να δούμε πώς υποβαθμίζεται η όμορφη φύση της Ελλάδος από την άναρχη, διάσπαρτη δόμηση από Θεσσαλονίκη μέχρι Χαλκιδική, από Χαλκίδα μέχρι Σούνιο, από Αθήνα μέχρι Πάτρα και γενικά οι παραθαλάσσιες περιοχές και τα νησιά της Ελλάδας. Χαρακτηριστικές περιοχές είναι το Μάτι, η Ραφήνα, η Λούτσα- Αρτέμιδα, η Κερατέα, η περιοχή του Λαυρίου, η Κινέττα και τα τουριστικά νησιά ( Μύκονος, Σαντορίνη, Πάρος κ.λ.π.).
Να δούμε πιο αναλυτικά τα προβλήματα της εκτός σχεδίου δόμησης και της εξ’ αυτής διασποράς της δόμησης στην ύπαιθρο.
-
Διαμορφώνονται επιμήκεις οικισμοί κατά μήκος αναγνωρισμένων οδών , χωρίς κέντρο, πολεοδομική οικιστική οργάνωση και συνοχή. Γενικά έχουμε διαμόρφωση οικισμών χωρίς κανόνες, χωρίς υποδομές αντίθετα σε κάθε πολεοδομική μεθοδολογία και λογική. Οι κάτοικοι αυτών των χαοτικών οικισμών στερούνται υποδομών και όλων των πλεονεκτημάτων που προσφέρουν οι κοινόχρηστοι χώροι ενός πολεοδομικού σχεδίου.
-
Δεν έχουν καλό οδικό δίκτυο αφού οικοδομούνται χωρίς σχέδιο και συνήθως κτίζουν σε ιδιωτικούς δρόμους και αδιέξοδα που αφέθηκαν από τον ιδιοκτήτη της γης όταν την τεμάχισε για να την πωλήσει σε μικρά αγροτεμάχια- οικόπεδα.
-
Δεν έχουν πρόσβαση στη θάλασσα ή έχουν πρόσβαση σε ελάχιστα σημεία με στενούς δρόμους και πολλά αδιέξοδα. Όσον αφορά την κατασκευή εκ των υστέρων δικτύων εξυπηρέτησης (αποχέτευση, ύδρευση, ηλεκτροδότηση κ.λ.π) είναι συνήθως αδύνατη.
-
Η αποκομιδή των σκουπιδιών είναι αδύνατη ή έχει πολλαπλάσιο κόστος γιατί είναι δύσκολη η κυκλοφορία των απορριμματοφόρων και η συλλογή τους σε δαιδαλώδεις δρόμους.
-
Η λεγόμενη βιώσιμη κινητικότητα είναι αδύνατη σε αυτούς τους «οικισμούς» και οι μετακινήσεις γίνονται μόνο με ι.χ. αυτοκίνητα.
-
Επειδή η κατασκευή δικτύων αποχέτευσης είναι αδύνατη, η λύση κατά κανόνα είναι οι βόθροι με συνέπεια τη ρύπανση του υδροφόρου ορίζοντα αλλά και των θαλάσσιων υδάτων.
-
Πολύ σημαντικό ζήτημα για τους εκατοντάδες οικισμούς χωρίς σχέδιο είναι η τρωτότητα και οι επικίνδυνες καταστάσεις πυρκαγιών όπως αυτές που ζήσαμε γιατί δεν υπάρχουν όδεύσεις διαφυγής προς τη θάλασσα ή ανοιχτούς χώρους
-
Μεγάλο ζήτημα είναι ο τεμαχισμός και η σπατάλη εύφορης γης για οικοδόμηση χωρίς μέτρο και λογική. Τελικά πρέπει να ενδιαφερθούμε για την αισθητική κακοποίηση του τοπίου σε μία χώρα που βασίζει κατά μεγάλο μέρος του εισοδήματος στον τουρισμό και στις ομορφιές της.
-
Η οικολογική και περιβαλλοντική υποβάθμιση περιοχών ιδιαίτερου φυσικού κάλλους έχει συντελεστεί σε μεγάλο βαθμό από την άναρχη ανοικοδόμηση.
-
Στις περιοχές που έχουν γίνει πέρα από παραθεριστική και μόνιμη κατοικία ( όπως το Μάτι), πως να βρεθεί εκ των υστέρων χώρος για πλατεία, σχολείο, δημόσιο ιατρείο ή εκκλησία.
-
Σε διαμορφωμένους οικισμούς με την εκτός σχεδίου δόμηση είναι αδύνατο εκ των υστέρων να γίνει σωστός πολεοδομικός σχεδιασμός εκ των υστέρων.
Σε όλα τα ζητήματα το ιδιωτικό συμφέρον πρέπει να είναι συμβατό με το δημόσιο συμφέρον και το δημόσιο συμφέρον να υπερτερεί του ιδιωτικού.
Το ίδιο και για τα θέματα Πολεοδομίας και χωροταξίας, το ιδιωτικό συμφέρον πρέπει να εναρμονίζεται με το δημόσιο συμφέρον. Το δημόσιο συμφέρον όμως εξυπηρετείται με το να σταματήσει η χαοτική εκτός σχεδίου δόμηση.
Δεν υπάρχει λύση θεραπείας χωρίς σχεδιασμό και εισφορά γης από τους ιδιοκτήτες για τη δημιουργία δρόμων και γενικά κοινόχρηστων χώρων. Δεν γίνεται να έχουμε «και την πίτα ακέραια και τον σκύλο χορτάτο». Να ισχύσει επί τέλους το άρθρο 24 του συντάγματος και ένας νέος νόμος να βάλει τάξη στο χάος της εκτός σχεδίου δόμησης, σαν εκείνον του Τρίτση του 1983 .
Εξοικείωση στον παραλογισμό.
Όλοι όσοι ασχολούνται με τα ζητήματα πολεοδομίας γνωρίζουν πόσο τραγικό είναι να οικοδομείται η χώρα χωρίς κανένα σχέδιο και χωρίς περιβαλλοντική και χωροταξική στρατηγική.
Παρόλα αυτά οι πολλοί έχουν αποδεχτεί αυτή τη χαοτική κατάσταση με τη διαρκή υποβάθμιση του περιβάλλοντος και τη σπατάλη οικονομικών και φυσικών πόρων.
Όλοι οι λογικά σκεπτόμενοι άνθρωποι και οι ειδικοί χωροτάκτες αλλά και πρώην Υπουργοί ( Βάσω Παπανδρέου, Σουφλιάς και Μπιρμπίλη) έχουν δηλώσει ότι πρέπει να περιοριστεί ή να καταργηθεί η εκτός σχεδίου δόμηση. Γιατί δεν έγινε; Το θέμα ήταν και είναι το ξεπέρασμα του πολιτικού κόστους και η παγίδευση στο πελατειακό πολιτικό σύστημα. Δεν έγινε ούτε επιχειρήθηκε να γίνει η αναγκαία συνεννόηση και συναίνεση ώστε το πολιτικό κόστος να μοιραστεί και έτσι να ξεπεραστεί, το ίδιο φαινόμενο που παρατηρούμε και σε άλλους τομείς της πολιτικής όπως τη δημόσια διοίκηση, την παιδεία, την υγεία, το ασφαλιστικό σύστημα και την οικονομία.
Συμπέρασμα δεν μπορούμε να συνεχίσουμε να καταστρέφουμε τη χώρα μας,
πρέπει να αλλάξουμε αυτό τον τρόπο της άναρχης δόμησης αντιμετωπίζοντας τις οποιεσδήποτε κοινωνικές και οικονομικές συνέπειες.
Είναι γνωστά τα προβλήματα που έχουν δημιουργηθεί όταν πολίτες αγοράζοντας σε αναγνωρισμένη δημοτική η επαρχιακή ή εθνική οδό γη, γνώριζαν ότι αγοράζουν οικόπεδο και όχι καλλιεργήσιμη γη, έτσι έχουν σχηματίσει την αντίληψη ότι το αγροτεμάχιο έχει μεγάλη αξία ως οικόπεδο, το ίδιο και όσοι κατέχουν από κληρονομία τέτοιες εκτάσεις. Αυτή είναι η παγίδα που βασίζεται στην ατολμία των κυβερνήσεων να ενημερώσουν τους πολίτες ότι αυτό δεν είναι ασφαλές και ότι αγοράζουν χωράφι.
Μερικοί σύλλογοι επαγγελματιών και μηχανικών και κυρίως άνθρωποι που ασχολούνται με τις πωλήσεις ακινήτων σε όλη τη χώρα αντιδρούν στο να μπει μία τάξη στην εκτός σχεδίου δόμηση. Δεν μπορούν να δουν το γενικό όφελος της χώρας, βλέπουν μόνο το ευκαιριακό ατομικό τους συμφέρον.
ΓΙΩΡΓΟΣ ΔΗΜΑΡΑΣ