ΕΙΣΗΓΗΣΗ Γ. ΔΗΜΑΡΑ

Στην 4η συνεδρίαση της Διαρκούς Επιτροπής Παραγωγής και Εμπορίου

Για το νομοσχέδιο για την ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ 25.10.2017

Ευχαριστώ, κυρία Πρόεδρε. Η κοινοβουλευτική διαδικασία σε αυτή τη συζήτηση και σε άλλες τον τελευταίο καιρό, νομίζω ότι ήταν υποδειγματική. Ούτε επείγον, ούτε κατ’ επείγον, πραγματικά εξαντλήθηκε ο διάλογος και οι παρατηρήσεις που ακούστηκαν εδώ, σε πολύ μεγάλο βαθμό, έχουν ληφθεί υπόψη. Η διαδικασία αυτή ολοκληρώνεται με νομοθετικές βελτιώσεις, όπως πρέπει και από τις απόψεις των φορέων και από τις απόψεις των κομμάτων.

Σήμερα έχουμε μια είδηση. Η Κίνα, πλέον, περιορίζει ή σταματάει εντελώς την εισαγωγή ανακυκλώσιμων υλών, μέχρι τέλος του έτους. Φαίνεται ότι πλέον η Κίνα δεν χρειάζεται πλέον τόσες πολλές πρώτες ύλες. Μέχρι τώρα η Κίνα εισήγαγε χαλκό, σίδηρο, χάλυβα, χαρτί και πλαστικό, ενώ πλέον θα σταματήσει τις εισαγωγές. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει εμείς να επιταχύνουμε όχι μόνο την διαδικασία της ανακύκλωσης, αλλά και το δεύτερο στάδιο, δηλαδή της χρησιμοποίησης, σε επίπεδο Ευρώπης και σε επίπεδο χώρας, των παραγόμενων υλικών.

Επειδή εδώ κάνουμε και διάλογο, θα ήθελα να πω δύο πράγματα. Πρώτον, φτάσαμε να καταλήγουν στην ταφή το 81%-83% των απορριμμάτων, ίσως και περισσότερο. Όλο αυτό, δείχνει την αποτυχία του συστήματος μέχρι τώρα. Βεβαίως, δεν τα πήγαν καλά οι κυβερνήσεις ΠΑ.ΣΟ.Κ. και Ν.Δ.. Στην Αττική, όπου ήμουν εκλεγμένος περιφερειακός σύμβουλος, με την Αττική Οικολογική Απάντηση, σχεδίαζαν τα τέσσερα μεγάλα εργοστάσια. Η δέσμευση για εγγυημένες ποσότητες απέναντι στα εργοστάσια αυτά ήταν τέτοια που το μοντέλο αυτό θα οδηγούσε όχι μόνο στο να μην γίνεται ανακύκλωση, δηλαδή να μην προχωρούμε σε τέτοιους στόχους, αλλά μάλλον το αντίθετο. Χρειάζεται πολύ μεγάλη δέσμευση για τα τέσσερα μεγάλα εργοστάσια της Αττικής. Άλλαξε, λοιπόν, το μοντέλο.

Επίσης, θα ήθελα να αναφερθώ στην αρνητική στάση του Κ.Κ.Ε., την οποία πραγματικά εγώ δεν μπορώ να εξηγήσω με καμία διαλεκτική ανάλυση και δεν με πείθει ότι είναι σωστή. Ας πούμε ότι ο σοσιαλισμός θα ‘ρθει σε 10-30 χρόνια, όποτε είναι, μέσα στο υπαρκτό σύστημα που ζούμε, τι θα κάνουμε; Να μην κάνουμε ανακύκλωση; Πώς θα την κάνουμε την ανακύκλωση; Μπορεί να την κάνει η κρατική δημόσια διοίκηση; Δεν θα πρέπει οι δήμοι να πάρουν την πρωτοβουλία, δηλαδή αυτό που κάναμε με το συγκεκριμένο νομοσχέδιο;

Είμαστε υποχρεωμένοι να δούμε το θέμα ολιστικά για τον περιορισμό της σπατάλης των φυσικών πόρων. Είμαι μηχανικός και στην οικοδομή ξέρω ότι μέχρι τώρα τα μπάζα από κατεδαφίσεις πήγαιναν όλες στις χωματερές, ενώ από εκεί μπορούσαμε να ανακτήσουμε το χαλί και τον σίδηρο. Στην κάθε κίνηση που κάνουμε από εδώ και πέρα, εάν θέλουμε να μπούμε στη λογική της κυκλικής οικονομίας για την οικονομία των φυσικών πόρων αλλά ταυτόχρονα και με την περιβαλλοντική και την αισθητική διάσταση, έτσι ώστε να μην γεμίσουμε σκουπίδια, και με την οικονομική διάσταση, η οποία θα αποδειχθεί στο τέλος, πρέπει να επεκταθούμε στην ανακύκλωση και πέρα από αυτά που γίνονται με το παρόν νομοσχέδιο.

Θα πρέπει να δούμε, πώς θα  γίνει να περιοριστούν στην κοινωνία και στην παραγωγή τα υλικά μιας χρήσης, όπως τα πλαστικά μπουκάλια, τα ξυραφάκια μιας χρήσης που τα πετάμε, τα συνθετικά κύπελλα και τελικά να πάμε σε αγαθά μεγάλης διάρκειας.

Μέχρι τώρα η μόδα επιβάλλει κάθε έξι χρόνια να αλλάζει το μοντέλο του αυτοκινήτου. Επίσης, με τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές, που αλλάζουν συνεχώς ταχύτητα, δημιουργούμε ένα σωρό ζητήματα. Η μόδα πολλές φορές πάλι επιβάλλει  να αλλάζουμε τα ρούχα, πριν ακόμα καταναλωθούν πραγματικά. Αν δεν ξεπεράσουμε αυτό το μοντέλο,  πραγματικά δεν μπορούμε να πάμε στη νέα εποχή, που το απαιτούν οι συνθήκες και η επιβίωση τελικά του ανθρώπου.

Επίσης, έχουμε τα ζητήματα της κομποστοποίησης, όπου είμαστε απαράδεκτα πολύ χαμηλά. Νομίζω ότι εδώ πρέπει να πάρουμε πολλά μέτρα. Είναι απαράδεκτο, ακόμα, να καίμε τα κλαδιά στα χωράφια, και να μην τα αξιοποιήσουμε. Δηλαδή αν δείτε τώρα το χειμώνα, αν ανέβετε στην Πεντέλη ή στον Υμηττό, πόσες φωτιές υπάρχουν στο λεκανοπέδιο της Αττικής. Κάθε πρωί μπορεί να είναι είκοσι με τριάντα φωτιές, γιατί καίνε τα κλαδιά. Δεν πρέπει να πάρουμε μέτρα να σταματήσει αυτή η διαδικασία; Να προωθήσουμε άλλες λύσεις.

Συζητώντας, λοιπόν, σήμερα κυρίως το νομοσχέδιο- και πέρα από αυτή την εισαγωγή που σας έκανα- ήθελα να σας πω, ότι συμφωνήσαμε  στις προηγούμενες συνεδριάσεις, ότι ο προηγούμενος νόμος έχει ξεπεραστεί από την ευρωπαϊκή νομοθεσία για τα απόβλητα, για τις πολιτικές και για την κυκλική οικονομία που βρίσκονται σε εξέλιξη. Ο νέος νόμος, λοιπόν, τροποποιεί τον ν.2939/2001 για να προσαρμοστεί στις νέες πολιτικές επιλογές διαχείρισης αποβλήτων στη χώρα μας και συγκεκριμένα στο Νέο Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων των ΕΣΔΑ.

Οι βασικοί άξονες του νέου σχεδιασμού είναι η και ποιοτική και ποσοτική ενίσχυση της ανακύκλωσης, η έμφαση στην διαλογή στην πηγή, οι νέοι φιλόδοξοι ποσοτικοί στόχοι ανακύκλωσης και μετατροπής των οργανικών αποβλήτων σε λίπασμα. Θέλουμε, λοιπόν, να φύγουμε από τα δεδομένα  του 81-83%  με τα  απορρίμματα  που πάνε στους χώρους ταφής και να πλησιάσουμε τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, δηλαδή περίπου στο 30%.

 Να ανακυκλώσουμε στην πηγή, κοντά στον πολίτη και να μετατρέψουμε οργανικά σε λίπασμα, στη χώρα μας, τουλάχιστον κατά 50%, ώστε να μπορούμε να αξιοποιήσουμε τα ανακυκλωμένα απόβλητα ως σημαντική πηγή, για την εξοικονόμηση των πολύτιμων και απειλούμενων με εξάντληση πρώτων υλών.

Από το 2001 που ψηφίστηκε ο πρώτος νόμος για την ανακύκλωση, δεν τα έχουμε καταφέρει καθόλου καλά. Αυτό αποτέλεσε κοινό τόπο των τοποθετήσεων των φορέων και των Βουλευτών στις συζητήσεις που κάναμε. Εκτίμησή μας είναι ότι αυτό οφείλεται σε λάθος μείγμα πολιτικών που μας κράτησαν χαμηλά και δημιούργησαν πολλά προβλήματα, δεν έδωσαν κίνητρα και πόρους, ούτε και αίσθημα εμπιστοσύνης σ' αυτούς που είναι απαραίτητοι για την ανακύκλωση, τους πολίτες και τους δήμους. Προσπάθησαν να βασιστούν σε μεγάλες και ακριβές μονάδες μηχανικής επεξεργασίας, με συμβάσεις παράδοσης μεγάλων ποσοτήτων, που απέτρεπαν την ανακύκλωση. Δεν επένδυσαν στην απαραίτητη περιβαλλοντική εκπαίδευση, ούτε στην ενημέρωση.

Αξιολογώντας για μια ακόμη φορά το προτεινόμενο νομοσχέδιο, με βάση και τα σχόλιά σας, νομίζω ότι είναι καλό να αναφερθώ στα παρακάτω 4 σημεία.

Πρώτον, συμφωνήσαμε όλοι ότι είναι θετικές οι σαφείς προβλέψεις του νομοσχεδίου και τα κίνητρα ελάφρυνσης των προϋπολογισμών των  ΟΤΑ και κατ' επέκταση των δημοτών, με βάση την απόδοση της διαλογής στην πηγή. Κρίναμε, επίσης, ιδιαίτερα σημαντική την ειδική αντιμετώπιση για τους νησιωτικούς δήμους. Αναζητήθηκαν και επιχειρούνται με νομοτεχνικές βελτιώσεις, μετά τις συζητήσεις μας, πρόσθετα κίνητρα για τους πολίτες για να συμμετάσχουν στην ανακύκλωση, ένα νέο τρόπο χρέωσης ανταποδοτικών τελών από τους δήμους, που θα επιβραβεύει όσους ανακυκλώνουν. Δηλαδή, πληρώνω όσο πετάω.

Δεύτερον, θεωρούμε -οι περισσότεροι- θετική την καινούργια δυνατότητα που δίνει το νομοσχέδιο στους Δήμους για την διαχείριση των δημοτικών αποβλήτων και συσκευασιών. Να μπορεί να οργανώνει αυτοτελώς και από τους ιδίους, αν το επιλέξουν, ώστε να πωλούνται τα ανακυκλώσιμα υλικά, πέραν από τη δυνατότητα που είχαμε μέχρι τώρα, να συμβάλλονται με τα ιδιωτικά συστήματα που οργανώνουν οι παραγωγοί αποβλήτων. Τρίτον, θετικές κρίθηκαν ακόμα οι νέες προβλέψεις για συμβάσεις με τις οποίες καθορίζονται ιδίως τα επιχειρησιακά σχέδια, το πλαίσιο, οι όροι και τα κριτήρια για την διάθεση εξοπλισμού, αλλά και χρηματικού αντιτίμου, που για πρώτη φορά καθιερώνεται από τα ΣΕΔ, στους ΟΤΑ Α΄ βαθμού. Καθώς και τα μέτρα που λαμβάνονται και οι συνέπειες που επέρχονται, στην περίπτωση αθέτησης των συμβατικών υποχρεώσεων των μερών.

Τέταρτον, θεωρώ ιδιαίτερα καινοτόμες και κερδοφόρες τις πρωτοβουλίες για ανακύκλωση που νομοθετούνται για την κοινωνική και αλληλέγγυα οικονομία. Μέχρι τώρα το πλαίσιο δεν ήταν σαφές και ξεκάθαρο, δεν έδινε κίνητρα, δημιουργώντας ασάφειες και παρεκκλίσεις. Με τις προβλέψεις του νομοσχεδίου για τις διατάξεις του νόμου για την κοινωνική και αλληλέγγυα οικονομία, δίνονται κίνητρα για την ανάπτυξη του καινούργιο αυτού τομέα της οικονομίας και στο χώρο της ανακύκλωσης. Ενός τομέα που μπορεί να αξιοποιήσει το πολύτιμο τοπικό κοινωνικό κεφάλαιο και να δώσει απασχόληση, κοινωνική συμμετοχή και δημοκρατική ενδυνάμωση της κοινωνίας μας.

Πέμπτον, μεγάλο τμήμα της συζήτησης συγκέντρωσαν οι προβλέψεις του νομοσχεδίου, με τις οποίες θεσπίζονται αυστηροί όροι και που αποσκοπούν στην βελτιστοποίηση της λειτουργίας των συλλογικών συστημάτων ΣΕΔ, που οργανώνουν οι παραγωγοί και λειτουργούν με βάση τα τέλη ανακύκλωσης. Οι όροι κρίνονται αναγκαίοι για τη διαφάνεια, τον καλύτερο έλεγχο και τον εξορθολογισμό του κράτους για το κόστος των υπηρεσιών. Επιμένουμε ότι οι αυστηροί αυτοί όροι και δεν μπορεί να στρογγυλευθούν άλλο, αφού ήδη διατυπώθηκαν ευέλικτες εκφράσεις κατά τη μεγάλη διάρκεια της διαβούλευσης.

Θα ήθελα ειδικότερα να τονίσω ότι όλοι οι πολίτες πρέπει να γνωρίζουν σαφώς το ποιοι είναι οι μέτοχοι και οι εταίροι των συστημάτων αυτών. Είναι σημαντικό για τον έλεγχο, την διαφάνεια και τα θεσπιζόμενα ασυμβίβαστα, με τους μετόχους και τα στελέχη των ΣΕΔ. Η απαγόρευση ότι οι φορείς των συλλογικών συστημάτων εναλλακτικής διαχείρισης, δεν θα εκτελούν εργασίες εναλλακτικής διαχείρισης, δηλαδή, συλλογής και μεταφοράς, αποθήκευσης και επεξεργασίας, θα συμβάλει στην παραπέρα ενεργοποίηση της αγοράς, επιτρέποντας και νέους επενδυτές, αλλά και στον καλύτερο έλεγχο. Είναι αναγκαίες οι κατευθύνσεις για όρια στα διοικητικά κόστη των φορέων των ΣΕΔ, όσο και η μείωση των αποθεματικών τους για την εξοικονόμηση πολύτιμων χρηματικών πόρων. Είναι επίσης θετικές οι προβλέψεις ότι κάθε φορέας ΣΕΔ, υποχρεούται να τηρεί και να διαθέτει στοιχεία στους υπόχρεους παραγωγούς.

Έκτον, θεωρώ ιδιαίτερα θετική την αυστηροποίηση των προβλεπόμενων ελέγχων στον τομέα της ανακύκλωσης, αλλά και την πρόβλεψη για δημιουργία ειδικής διεύθυνσης των ΕΟΑΝ, για την υλοποίησή τους, το ζητάει κοινωνία και το απαιτούν οι ανάγκες μας. Θα επιμείνω στην ανάγκη άμεσης κυβερνητικής παρέμβασης για την γρήγορη στελέχωση των υπηρεσιών αυτών. Να διευκρινιστεί επίσης για το ποια διοικητικά μέτρα απαιτούνται, ώστε κατά τη διενέργειας των ελέγχων, ο ΕΟΑΝ να έχει την συνδρομή όλων των συναρμόδιων δημόσιων αρχών.

Έβδομον, θεωρούμε θετικές τις προβλέψεις του νόμου για τη μείωση χρήσης πλαστικής σακούλας, θα έπρεπε ίσως να ήταν μεγαλύτερο το τέλος ώστε να οδηγήσει σε ταχύτερα αποτελέσματα -αυτό είναι δική μου άποψη. Προτείνω επίσης να τεθεί ένα σαφές χρονικό όριο, όπως για παράδειγμα το 2020, για την ολοκληρωτική κατάργηση της πλαστικής σακούλας. Θα πρέπει να φροντίσουμε επίσης τον αυστηρό έλεγχο της απόδοσης του τέλους και να έχει το περιβαλλοντικό τέλος ανταποδοτικό χαρακτήρα για την πρόληψη της ρύπανσης, μέσω του ΕΟΑΝ.

 Όγδοον, επικροτούμε όλες τις προβλέψεις του νομοσχεδίου που ρυθμίζουν και αναβαθμίζουν την λειτουργία του Ελληνικού Οργανισμού Ανακύκλωσης, του ΕΟΑΝ, και επισημαίνω την επείγουσα προτεραιότητα για την Κυβέρνηση, για την δρομολόγηση προσλήψεων στον ΕΟΑΝ, μετά την ολοκλήρωση της αξιολόγησης, ώστε να μπορέσει να ανταποκριθεί πλήρως στο πολύ σημαντικό ρόλο που καλείται να διαδραματίσει.

Τέλος, μετά την ψήφιση του νομοσχεδίου ζητώ την συνέχιση και εντατικοποίηση της προσπάθειας, ώστε να εφαρμοστούν στην πράξη όλα τα προβλεπόμενα, με την γρήγορη έκδοση των εφαρμοστικών ΚΥΑ. Να προχωρήσει η πρόληψη, επανάχρηση και η ανακύκλωση και στους υπόλοιπους τομείς, που προβλέπονται από τον ΕΣΔΑ, με σημαντικό τμήμα των παραγόμενων αποβλήτων, όπως η οργανική ανακύκλωση, η αξιοποίηση και η ανακύκλωση των μπάζων κ.τ.λ.. Σας ευχαριστώ πολύ.

Παρακολουθήστε την ομιλία του Γιώργου Δημαρά εδώ